Kaart (cartografie) - Neerpelt

Neerpelt is een voormalige gemeente in het noorden van de Belgische provincie Limburg die als deelgemeente op 1 januari 2019 opging in de nieuwe fusiegemeente Pelt. Inwoners van Neerpelt worden 'Neerpeltenaren' genoemd.

In Neerpelt zijn sporen van prehistorische beschaving teruggevonden. Samen met het hoger gelegen Overpelt werd Neerpelt vanaf de vroege middeleeuwen dichter bevolkt. Het kreeg toen de naam Paleth(e) (poel, moerassig gebied). Pas in 1218 kwam het voorvoegsel "neer-" voor. Sommige bronnen geven aan dat de Ierse missionaris Willibrordus (658-739) in de buurtschap Herent een kapel zou gebouwd hebben. Hiervan is echter niets bewaard gebleven en er is evenmin een bevestiging door archeologische vondsten.

In de late middeleeuwen en daarna vormde Neerpelt, samen met Overpelt, Kaulille en Kleine-Brogel het Ambacht Pelt, een bestuurlijk gebied in het graafschap Loon (tot 1366), daarna in het onafhankelijke Prinsbisdom Luik (tot aan de Franse Revolutie). Vanaf 1815 was Neerpelt een gemeente in de provincie Limburg van het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden, na de opsplitsing van Limburg (1839) in Belgisch-Limburg. De kantonhoofdplaats kwam in 1910 over van het naburige Achel.

De moderne tijd brak aan met de aanleg van de spoorlijn Antwerpen-Mönchengladbach (1879), die het landelijke Neerpelt en heel de Noorderkempen ontsloot. Neerpelt kreeg een eigen station. De Duitsers noemden de lijn de 'Baumwolle-Bahn' omdat er Amerikaans katoen werd aangevoerd voor de textielindustrie in Mönchengladbach en Krefeld. Met de bouw van de sterk vervuilende zinkfabriek in Overpelt begon in 1888 ook de industrialisatie van de streek. Een groot deel van de grond is hierdoor met cadmium verontreinigd.

Tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog, in september 1944, hield het Britse grondleger van veldmaarschalk Montgomery één week pauze aan het Kempens Kanaal; het kerkdorp Grote Heide werd daardoor later bevrijd van de Duitse bezetter (die in die periode de kerktoren van Neerpelt-centrum stukschoot) dan de rest van de gemeente. Op 17 september 1944 startte vanuit Neerpelt en het naburige Lommel de Operatie Market Garden, die geheel Nederland had moeten bevrijden, maar bij Arnhem vast zou lopen.

In 1976 fuseerde de gemeente, de hoofdplaats werd Neerpelt. De fusiegemeente bestond uit 2 deelgemeentes, met name Neerpelt en Sint-Huibrechts-Lille, dat tot 1976 een zelfstandige gemeente was. In Neerpelt zelf liggen nog drie woonkernen die elk een zelfstandige parochie zijn, meer bepaald: Grote Heide, Herent en Boseind.

In 2017 werd bekendgemaakt dat Neerpelt en Overpelt in 2019 fuseren tot een nieuwe gemeente met de naam Pelt. Op zondag 14 oktober 2018 werd de toekomstige gemeenteraad van de nieuwe gemeente Pelt gekozen worden die begin januari 2019 in functie trad.